گرد و خاک یا ریزگرد چیست؟
گرد و غبار یا ریزگرد Hazeتوده‌هایی از ذرات جامد ریز غبار و گاه دود و … است که در جو پخش شده و دید افقی را بین ۷ تا ۲ کیلومتر و کمتر محدود میکند و برای بیماران تنفسی بسیار زیان آور است.
اثرات گرد و غبار یا ریزگردها بر سلامت انسان
یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا ریزگرد است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۳ برآورد کرده است که هر ساله ۱۰۰۰۰۰ نفر در نتیجه تنفس ریزگردها در هوای آزاد دچار مرگ زودرس می‌شوند. هزینه‌های سالیانه بهداشتی و درمانی ناشی از آلودگی هوا در کشورها بسیار بالاست.
ریزگردها باعث افزایش بیماری های سرطان می‌شوند
PM2.5 بر روی سلامتی تاثیر گذار است و باعث افزایش بیماریهای تنفسی، قلبی، عروقی و سرطان ریه می‌شود. در صورتی که مقدار ذرات PM2.5 در هوا به ۷۰ میکروگرم بر مترمکعب برسد، مرگ و میر ۱ درصدی افزایش پیدا میکند. بیماریهای قلبی و عروقی و سرطان ریه در این شرایط افزایش می‌یابد.
تاثیر ریزگردها بر ریه چیست؟
طوفان گرد و غبار با کاهش دید افقی به کمتر از یک کیلومتر، به وجود می‌آید و باعث افزایش مرگ و میر می‌شود. تخمین زده می‌شود که بین ۰.۷ تا ۳.۱ میلی‌گرم گرد و غبار به ریه‌های جوانان وارد می‌شود. در بزرگسالان این مقدار ۱۱.۰ میلی‌گرم می‌رسد. بهداشت جهانی گفته که بیماری های تنفسی در حال حاضر بیشترین افزایش را در مقایسه با بیماری های دیگر دارند. پراکنش ریزگردها در طول سال متفاوت است و بیشترین میزان آن در اواخر فروردین و نیمه اول اردیبهشت و کمترین آن در اواخر پاییز است.
ریه کودکان و سالمندان به حساسیت بیشتری نسبت به سایر افراد دچار هستند و در صورت مواجهه با شرایط بد آب و هوایی، به سرعت تحریک می شوند. این مشکلات می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، باعث بروز آلرژی و واکنش های آلرژیک شدید در این گروه از افراد شود. بنابراین، باید در شرایط مناسب و سالم، برای جلوگیری از بیماری ها و تحریک شدن سیستم ایمنی، اقدامات لازم را انجام دهید.
پدیده گرد و غبار می‌تواند بر سلامتی انسان تأثیر داشته باشد. بیشترین اثر آن روی سیستم تنفسی، مخاط بینی و چشم است. این مواد ممکن است باعث افزایش ترشحات و ایجاد مشکلاتی مانند تنگی نفس، سرفه و خس خس سینه شود. افرادی که دچار بیماری آسم هستند، می‌توانند تحت تأثیر بیشتری از این پدیده قرار بگیرند. در دراز مدت، ممکن است باعث بیماریهای تنفسی و حتی سرطان شود. همچنین، ممکن است باعث شعله ور شدن آلرژی‌های قدیمی و ایجاد حملات آسمی شود. بنابراین، باید از مواجهه با گرد و غبار جلوگیری کرد تا بر سلامتی تأثیر نگذارد.
ریزگردها باعث افزایش بیماری های گوارشی می‌شوند
گرد و غبار می تواند منجر به تغییرات اقلیمی، بیولوژیکی، زمین شناسی، شیمیایی و محیط زیست انسان شود. همچنین، مواد معدنی حاصل از گرد و غبار می تواند بر تشکیل ابر، خصوصیات ابر و میزان بارش باران تأثیر بگذارد. گرد و غبار ممکن است باعث کاهش تولیدات کشاورزی و آلودگی آب آشامیدنی و بیماری های گوارشی شود
ریزگردها باعث افزایش بیماری های عفونی می‌شوند
متخصصان بیماریهای عفونی می‌گویند که ریزگردها بیشترین آسیب را به دستگاه تنفسی و ریه افراد وارد می‌کنند. افراد مبتلا به بیماریهای عفونی و بخصوص آنهایی که مبتلا به عفونت مجاری تنفسی فوقانی هستند، بیشتر از دیگران به ریزگردها حساس هستند. ریزگردها بیشترین تاثیر منفی را بر سالمندان و بچه‌های کوچک دارند. استفاده از ماسک می‌تواند به پیشگیری از ورود ذرات درشت تر ریزگردها به دهان، بینی و دستگاه تنفسی کمک کند. اما معمولا ریزگردهای بسیار ریز از ماسک عبور می‌کنند. بنابراین، توصیه متخصصین این است که در صورت بودن آلودگی هوا، از ماسک‌های مناسب استفاده کنید.
ریزگردها باعث افزایش بیماری های چشمی می‌شوند
ریزگردها می توانند خطراتی برای سلامت چشم ایجاد کنند، مانند آلودگی میکروبی و ویروسی، و عوامل رادیواکتیوی که می توانند با ورود آنها به داخل خاک، برای افراد ناراحتی های چشمی ایجاد کنند. بعضی از ریزگردها حاوی مواد حساسیت زا هستند و باعث تحریک و التهاب چشم می شوند. بنابراین، به تمام افراد، به خصوص کسانی که در شهرهای غربی زندگی می کنند و بیشتر در معرض ریزگردها هستند، توصیه می شود که اگر ناراحتی در چشم ها احساس کردند، از قطره اشک مصنوعی استفاده کنند و هنگام مواجهه با حساسیت، تحریک چشمی یا قرمزی و التهاب چشم، به چشم پزشک مراجعه کنند. همچنین، بهتر است در مواقع گرد و غبار شدید، از گذاشتن لنزهای تماسی خودداری کنند.
ریزگردها باعث افزایش بیماری های کبد و کلیه و افسردگی می‌شوند
تنفس گرد و غبار کوارتز موجب بیماری سیلیکوزی و صدمات کبد و کلیه می شود. ذرات گرد و غبار شامل کلسیم، آهن، آلومنیوم و منیزیم هستند. مصرف بیش از ۲.۰ گرم کلسیم منجر به سنگ کلیه و تصلب رگ های خون می شود. تنفس طولانی مدت ذرات حاوی منیزیم باعث افسردگی و ضعیفی شدن بدن می شود، و تنفس طولانی مدت ذرات حاوی آلومنیوم باعث صدمات شش ها می شود. تنفس کوتاه مدت ذرات حاوی آلومنیوم باعث سرفه و تحریک شش ها می شود.
راه های مقابله با ریزگردها
افزایش پوشش گیاهی
یکی از راه‌هایی که می‌توانیم برای مقابله با این پدیده انجام دهیم، ایجاد پوشش گیاهی در مناطق بیابانی است. ریزگردها دارای بار الکتریکی هستند و به سطوح دیگری که در مسیر آنها قرار دارند، می‌چسبند. درختان و درختچه‌ها نقش مهمی در جذب گرد و غبار هوا دارند. در تحقیقی در شهرستان یزد، تعدادی از گونه‌های گیاهی مانند توت، انجیر، نارون و زیتون تلخ، بهتر از گونه‌های دیگر مانند اکالیپتوس و پسته در جذب گرد و غبار هوا عمل کردند. بر اساس این نتایج، پیشنهاد شده است که در طرح‌های فضای سبز و بادشکن‌های اطراف مناطق خشک و بادخیز، از گونه‌های گیاهی مناسب استفاده شود. هدف این طرح‌ها، جلوگیری از انتقال ذرات خاک در سطح شهرها و روستاهای استان و جلوگیری از نابودی خاک های زراعی و کاهش آلودگی هوا است.
استفاده از دستگاه تصفیه هوا
روش هایی مثل افزایش پوشش گیاهی روش‌هایی است که دولت‌ها وظیفه دارند انجام دهند. اما شما به عنوان یک فرد که نگران سلامت خود یا عزیزانتان هستید می‌توانید از دستگاه‌های تصفیه هوا برای حذف انواع آلودگی هوا و ریزگردها در محیط خانه یا محل کار استفاده کنید.