مقالات پزشکی

گرمازدگی چیست و چه علائمی دارد؟

ترکیب گرمای بدن با گرمای محیط دمای مرکزی نامیده می‌شود که این دمای داخلی بدن است. بدن برای حفظ درجه حرارت مرکزی طبیعی که تقریباً ۳۷ درجه سانتی‌گراد است نیاز به دریافت گرما از محیط یا از دست دادن گرما دارد. در صورت بروز مشکل در عدم توانایی بدن در خنک کردن دمای مرکزی خود، گرمازدگی اتفاق می‌افتد. در هوای گرم بدن عمدتاً با تعریق خنک می‌شود. تبخیر عرق دمای بدن را تنظیم می‌کند. بااین‌حال، وقتی در هوای گرم و مرطوب بیش‌ازحد ورزش کنید یا فعالیت سنگین داشته باشید، بدن قادر به خنک کردن خود نخواهد بود. درنتیجه ممکن است دچار گرمازدگی، خفیف‌ترین نوع بیماری مرتبط با گرما، شوید. گرمازدگی در فصل تابستان یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که افراد با هر سن و سال و وضعیت جسمانی، ممکن است با آن مواجه شوند. علائم گرمازدگی عبارت‌اند از:

• سردرد
• تهوع و استفراغ
• سرگیجه و ضعف
• برافروخته شدن پوست
• تنفس سریع و افزایش ضربان قلب
• گرفتگی عضلانی و درد شکم تخت
• عدم تعرق و تعریق شدید

ممکن است در موارد شدید هم علائم عصبی در بیمار دیده شود که عبارت‌اند از:

• کج‌خلقی و عصبانیت
• توهم و هذیان
• تشنج
• تغییرات رفتاری عجیب‌وغریب

علاوه بر هوای گرم و فعالیت شدید، سایر دلایل گرمازدگی عبارت‌اند از:

• کمبود آب بدن که باعث کاهش توانایی تعریق و حفظ درجه حرارت طبیعی بدن می‌شود.
• مصرف الکل که می‌تواند توانایی بدن در تنظیم دما را تحت تأثیر قرار دهد.
• پوشیدن لباس زیاد، به‌خصوص لباس‌هایی که اجازه نمی‌دهند عرق به‌راحتی تبخیر شود.

انواع نوشیدنی‌های مناسب تابستان

بهترین نوشیدنی مناسب تابستان را می‌توان در انواع مختلف نام برد که به ترتیب اولویت شامل:

• آب :

هیچ نوشیدنی دیگری جایگزین آب نمی‌شود و بدن به آب نیاز دارد. آب برای عملکرد ارگان‌های بدن لازم است و موجب جریان خون و احیاء سلول‌های بدن می‌شود. بنابراین افراد باید در روزهای گرم بین 1.5 تا 2 لیتر آب بنوشند.

• آبمیوه تازه:

یک لیوان آب‌پرتقال یا آب سیب همراه با مقداری زنجبیل، یکی از کم‌هزینه‌ترین نوشیدنی‌ها برای هیدراته شدن بدن هستند.

• اسموتی:

اسموتی ها نیز جایگزین خوبی برای آب هستند. فقط کافی است از بعضی میوه‌های آبدار مانند پرتقال، هلو، آناناس، آلو، تمشک، زغال‌اخته، هندوانه (92 درصد هندوانه آب است) استفاده کنید.

• آب نارگیل:

هیچ‌چیز بهتری به‌عنوان جایگزینی برای آب در تابستان، جز نوشیدنی‌های گرمسیری وجود ندارد. چراکه سرشار ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.

• خاکشیر:

شربت خاکشیر نوشیدنی سالمی است که سرشار از ویتامین C و دوستدار دستگاه گوارش هست که آب بدنتان را تأمین و عطشتان را رفع می‌کند. برای رفع عطش به‌جای نوشابه‌ها که کالری و قند زیادی دارند از شربت خاکشیر استفاده کنید.

• تخم شربتی :

برای رفع تشنگی تخم شربتی استفاده کنید. این دانه‌های ریز 5 تا 6 برابر شیر، کلسیم دارد.

• شیر بدون چربی:

شاید نوشیدن شیر در روزهای گرم تابستان موردپسند واقع نشود اما بهتر است از آن استفاده کنید.

• آب سبزی‌ها:

اگر به دنبال یک نوشیدنی کم‌کالری و مغذی در غذای رژیمی خود هستید، به سراغ آب سبزی‌ها بروید. آن‌ها بهترین نوشیدنی جایگزین برای هیدراته شدن هستند.

• آب طعم دار:

آب طعم دار شامل آب و مقداری سبزی‌ها و میوه‌ها است. آب طعم دار را می‌توان در خانه و با لیمو، پرتقال، خیار، نعنا یا زنجبیل تهیه کرد.

• آب‌لیمو:

شربت آب‌لیمو یکی از نوشیدنی‌های جایگزین است که با چکاندن آب دو عدد لیمو و مخلوط باکمی سنگ نمک تهیه می‌شود، این نوشیدنی علاوه بر آب‌رسانی به بدن سبب دریافت ویتامین C لازم روزانه نیز خواهد شد.

• آب خیار:

خیار حاوی 90 درصد آب است و یکی از مرطوب‌کننده‌ترین سبزی‌ها هست؛ و باعث هیدراته شدن بدن می‌شود.

• آب آلوئه ورا:

آلوئه ورا دارای برخی از خواص قدرتمند ترمیم کنندگی است و به سم‌زدایی روده کمک می‌کند و در رفع تشنگی مؤثر است.

• شیرکاکائو:

در فصل گرما و پس از فعالیت‌های بدنی مصرف شیرکاکائو به دلیل وجود پروتئین و کلسیم توصیه می‌شود.

• سوپ:

از سوپ سبزی‌ها به‌عنوان میان وعده استفاده کنید زیرا باعث هیدراته ماندن بدن و افزایش سطح انرژی شما خواهد شد.

• دم‌نوش:

در روزهای گرم تابستان می‌توانید از انواع دم‌نوش‌ها و چای نعناع، چای بابونه یا چای گزنه به‌صورت داغ یا سرد استفاده کنید.

بدترین نوشیدنی برای تابستان

• نوشیدنی‌های انرژی‌زا:

نوشیدنی‌های انرژی‌زا خواص دیورتیک داشته و کافئین زیادی دارندو باعث کم‌آبی بدن می‌شوند. اگر این نوشیدنی‌ها را استفاده می‌کنید، قبل از ورزش از انواع کم‌کالری و کم شیرین آن استفاده کنید و در کنار آن حتماً آب بنوشید.

• چای و قهوه:

قهوه یا چای خواص دیوروتیک دارند بنابراین باید به مقدار متعادل چای و قهوه بنوشید. اگر به نوشیدن چای یا قهوه علاقه دارید این نوشیدنی‌ها را داغ ننوشید تا حرارت بدنتان بالا نرود.

• نوشیدنی‌های تگری:

حواستان باشد که نوشیدنی‌هایتان را پر از یخ نکنید. این کار باعث ایجاد کرامپ های شدید در معده می‌شود. سعی کنید نوشیدنی‌تان حتماً خنک و گوارا باشد اما از مصرف نوشیدنی‌های خیلی خنک و به‌اصطلاح تگری بپرهیزید چون باعث ایجاد شوک در بدن می‌شوند.

• نوشیدنی‌های گازدار:

دور نوشابه‌ها را خط قرمز بکشید. این نوشیدنی‌ها سرشار از قند هستند و به رفع عطش کمکی نمی‌کنند. حتی باعث بروز کرامپ و گرفتگی عضلانی در معده می‌شوند. مشکل دیگر اینجاست که بعد از نوشیدن نخستین لیوان میل به نوشیدن یک لیوان نوشابه دیگر نیز شکل می‌گیرد و این روند به کم‌آبی بدن منجر می‌شود.

بهترین نوشیدنی مناسب تابستان در طب سنتی

طب سنتی هم نوشیدنی‌های مناسبی برای فصل گرما توصیه می‌کند که شامل:

• دوغ:

مصرف دوغ که از درصد بالایی آب و مقداری از پروبیوتیک‌ها تشکیل‌شده است هم در درمان و پیشگیری از گرمازدگی بسیار مؤثر است.

• سرکه سیب:

سرکه سیب هم دارای مواد معدنی و ویتامین است که برای جلوگیری از کاهش آب و مایعات بدن و همچنین الکترولیت‌های آن بسیار مفید هست.

• عناب و شکر:

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و باکمی شکر به‌صورت خنک میل کنید.

• به‌لیمو:

این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران به‌عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع کننده‌ سرگیجه و تپش قلب مورداستفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.

• هندوانه:

هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک‌کننده، آرام‌بخش و مسکن التهابات درونی است که اصولاً برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان مصرف می‌شود و موردپسند بسیاری از مردم است.

• گلاب:

برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به‌قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج کند. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند.

• سکنجبین:

سکنجبین شربت مناسبی برای فصل گرم است.

• گشنیز:

گشنیز برای بدن خنک‌کننده است و حرارت، حالت تهوع و استفراغ را برطرف می‌کند.

• شربت زرشک:

با استفاده از زرشک تازه به‌صورت شربت به‌عنوان تصفیه‌کننده خون، به یک نوشیدنی بسیار گوارا در تابستان دست‌یابید.